BADANIA USG

Z rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczących diagnostyki ultrasonograficznej w położnictwie i ginekologii.

„Umiejętność wykonania tego badania w zakresie podstawowym jest częścią wykształcenia ginekologa i położnika, dlatego powinno być ono wykonywane przez lekarza ginekologa – położnika, jako badanie przesiewowe w ciąży oraz w większości wskazań ginekologicznych. Badania usg mogą wykonywać lekarze posiadający umiejętności potwierdzone certyfikatem Sekcji Ultrasonografii Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego.

Wymagania aparaturowe: Aparat ultrasonograficzny w diagnostyce położniczo – ginekologicznej powinien posiadać: – prezentację 2D w czasie rzeczywistym, co najmniej 128 – stopniową skalę szarości, powinien mieć możliwość pomiaru odległości (co najmniej dwóch pomiarów), obwodu i pola powierzchni oraz program położniczy. Powinien być wyposażony w trzy rodzaje głowic: – przezbrzuszną typu convex (sektor) o częstotliwości 3,5 – 7,5 MHz, – liniową o częstotliwości 4,0 – 7,5 MHz (badanie piersi), – dopochwową typu convex (sektor) o częstotliwości 4,0 – 7, 5 MHz

Cennym uzupełnieniem możliwości aparatu ultrasonograficznego powinna być opcja kolorowego Dopplera i dokumentacji fotograficznej.

Standard ultrasonograficznego badania położniczego obejmuje:

1. Wykonanie trzech badań usg – przesiewowych w ciąży:

  • 11 – 14 tydzień ciąży,

  • 20 tydzień ciąży ( +/- 2 hbd )

  • 30 tydzień ciąży ( +/- 2 hbd )

2. W wyjątkowych sytuacjach klinicznych komisja zaleca wykonanie dodatkowego badania usg głównie ze wskazań lekarskich przed 10 tygodniem ciąży.

3. Wynik badania usg powinien zawierać następujące dane:

  • imię, nazwisko, datę urodzenia lub PESEL pacjentki,

  • miejsce i datę badania, wykonujący badanie,

  • informację dotyczącą nazwy aparatu ultrasonograficznego oraz rodzaju i częstotliwości głowic, którymi badanie zostało wykonane,

  • rozpoznanie wstępne lekarza kierującego,

  • data ostatniej miesiączki (OM) i tydzień ciąży wg OM,

  • zaawansowanie ciąży wg ewentualnych poprzednich badań USG

  • dokumentację badania:

    • ultrasonogramy (videoprinter)

    • taśma magnetyczna (video)

    • dyskietka, płyta(komputer)


Badanie usg do 10 tygodnia ciąży.

W tym okresie celem badania usg ze wskazań lekarskich jest:

  • uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego.

  • ocena wieku ciążowego (GS,CRL)

  • uwidocznienie czynności serca płodu.

  • ocenę liczby zarodków, kosmówek i owodni.

  • stwierdzenie prawidłowego lub patologicznego rozwoju ciąży

Wynik badania powinien zawierać ocenę:

1. Macicy:

  • kształt (regularny, nieregularny)

  • budowa ( prawidłowa, nieprawidłowa: wady, mięśniaki)

  • wielkość ( prawidłowa, powiększona)

2. Lokalizacja i budowa przydatków

3. Pęcherzyka ciążowego (Gestation Sac ) :

  • położenie w jamie macicy

  • liczba pęcherzyków ciążowych

  • kształt (okrągły, spłaszczony, regularność zarysów )

  • pomiar pęcherzyka ciążowego (GS – średnia z 3 wymiarów)

4. Pęcherzyka żółtkowego (Yolk Sac)

  • obecność YS (tak/nie)

  • średnica

  • opis ewentualnych nieprawidłowości (kształt,echogeniczność)

5. Zarodka

  • obecność (tak/nie)

  • pomiar długości ciemieniowo – siedzeniowej / CRL /

  • obecność czynności serca / przy CRL powyżej 6 mm /

Badanie usg między 11 – 14 tygodniem ciąży.

Szczegółowa ocena struktury jaja płodowego obejmuje następujące elementy:

1. Liczba pęcherzyków ciążowych w jamie macicy.
2. Ocena czynności serca płodu (FHR)
3. Pomiary biometryczne: – długość ciemieniowo-siedzeniowa ( CRL )

  •  wymiar dwuciemieniowy główki płodu ( BPD )

 4. Ocena anatomii płodu:

1. czaszka (kształt), sierp mózgu, sploty naczyniówkowe komór bocznych,
2. ściany powłok jamy brzusznej uwzględniając fizjologiczną przepuklinę pępkową do 12 tygodnia ciąży,
3. żołądek
4. serce płodu – lokalizacja i czynność serca,
5. pęcherz moczowy
6. kręgosłup
7. kończyny górne i dolne
8. Ocena kosmówki.
9. Ocena przezierności karkowej (NT) i kości nosowej (NB)

Wykonanie badania usg między 11 – 14 tygodniem ciąży z oceną przezierności karkowej (NT) oraz kości nosowej (NB) i pozostałymi markerami zespołów wad uwarunkowanych genetycznie powinno się odbywać w ośrodku referencyjnym według zasad Fetal Medicine Foundation.
Optymalny czas badania prenatalnego (11,0 – 13+6 t.c. ) ;. CRL 45 – 84 mm

Nieprawidłowe wartości NT sugerują podwyższone ryzyko wystąpienia:
1. aberracji chromosomalnych
2. zaburzeń hemodynamicznych
3. wad serca płodu
4. zespółu przetoczenia krwi między płodami
Stwierdzenie jakiejkolwiek nieprawidłowości lub wątpliwości jest wskazaniem do poszerzenia diagnostyki w ośrodku referencyjnym

Ultrasonograficzna ocena rozwoju ciąży (18 – 22 tydzień ciąży) oraz (28 – 32 tydzień ciąży).
1. Stwierdzenie liczby płodów, ich położenia i czynności serca.
2. Biometria płodu.
BPD, HC, AC, FL + ewentualna orientacyjna masa płodu (OMP).
3. Ocena budowy płodu.

  • czaszka – ciągłość, kształt

  • mózgowie – komory, sploty naczyniówkowe, tylny dół czaszki, móżdżek,

  • twarz – profil, oczodoły, kości nosa, ewentualna ocena podniebienia i wargi górnej,

  • kręgosłup – ciągłość, symetryczność,

  • klatka piersiowa, serce – wielkość, położenie, prawidłowy obraz czterech jam, częstość i miarowość,

  • jama brzuszna – ciągłość ściany powłoki jamy brzusznej, żołądek (lokalizacja, wielkość, kształt), echogeniczność jelit

  • pęcherz moczowy

  • nerki – opis ewentualnych nieprawidłowości ( szerokość UKM ),

  • kończyny – ocena obecności kości udowych, ramieniowych, przedramienia, podudzia, rąk i stóp, ruchomość kończyn.

 4. Ocena łożyska.

  •  lokalizacja

  • struktura – stopień dojrzałości wg Grannuma (opis ewentualnych nieprawidłowości budowy, krwiaków pozałożyskowych )

5. Ocena sznura pępowinowego.

  •  liczba naczyń,

  • opis ewentualnych nieprawidłowości

6. Ocena ilości płynu owodniowego – w przypadku nieprawidłowości AFI (Amniotic Fluid Index)

7. Ewentualna ocena mięśniaków, zmian patologicznych w przydatkach.

8. W uzasadnionych klinicznie przypadkach – ocena szyjki macicy (długość, kształt ujścia wewnętrznego )- badanie głowicą przezpochwową

  •  o przebiegu prawidłowym – co 4 tyg.

  • o przebiegu powikłanym – diagnostyka i leczenie w ośrodku referencyjnym.

  • rozbieżne wzrastanie płodów – co 2 tyg. lub częściej

  • obumarcie wewnątrzmaciczne jednego z płodów

    • 1. < 16 t.c. – co 4 tyg.

    • 2. > 16 t.c. – co 2 tyg. lub częściej

  • TTTS (twin to twin transfusion syndrome), TRAP (twin reversed arterial perfusion), ciąża jednokosmówkowa, jednoowodniowa – od 26 tygodnia ciąży co jeden tydzień lub częściej w zależności od stopnia obserwowanych zaburzeń.


Badanie usg ginekologiczne.
1. Każdy wynik ginekologicznego badania usg powinien zawierać następujące dane:
1. imię, nazwisko, datę urodzenia lub PESEL pacjentki,
2. miejsce i datę badania, wykonujący badanie,
3. informację dotyczącą nazwy aparatu ultrasonograficznego oraz rodzaju i częstotliwości głowic, którymi badanie zostało wykonane,
4. rozpoznanie wstępne lekarza kierującego,
5. data ostatniej miesiączki (OM), dzień cyklu.
Trzon macicy:
Wielkość:

  • prawidłowa

  • nieprawidłowa

Wymiary [w mm]:

  • długość mierzona od ujścia wewnętrznego,

  • szerokość mierzona na wysokości dna oraz grubość (wymiar AP w dnie).

Położenie :

  • w przodozgięciu

  • w tyłozgięciu

  • przesunięcie (prawo/lewe)

Echogeniczność:

  • jednorodna

  • niejednorodna

Kształt :

  • prawidlowy

  • nieprawidłowy

  • nieregularne obrysy

  • dno łukowate

  • podwójna macica

  • jednorożna

  • przegrody

Nieprawidłowości trzonu macicy : mięśniaki, inne guzy:

  • lokalizacja

  • wymiary ( powyżej 10 mm )

  • echogeniczność

  • zarysy

Poszerzenie diagnostyki – ośrodek referencyjny – badanie dopplerowskie i/lub 3D .

Endometrium:
Grubość / szerokość [mm] – (wymiar w przekroju podłużnym obejmujący dwie warstwy – pomiar w najszerszym miejscu)
Echogeniczność endometrium :

  • jednorodna

  • niejednorodna

  • obecność echa środkowego, jama macicy

  • zarysy – regularne/nieregularne

  • ewentualna obecność IUD w jamie macicy – lokalizacja

     

Nieprawidłowości endometrium:

  • zarysy – nieregularne

  • zmiany ogniskowe (wymiary, echogeniczność, lokalizacja)

  • obecność płynu w jamie macicy (echogeniczność, wymiar AP)

Szyjka macicy
Prawidłowa / nieprawidłowa (opis)
Ocena jajników
Widoczność jajników – tak / nie
1. wymiary jajników ( 2 lub 3 prostopadłe wymiary i/lub objętość)
2. echogeniczność prawidłowa / nieprawidłowa
3. pecherzyki wzrastające, dominujące.
Nieprawidłowości jajników:

Guzy:

  • jedno/obustronne

  • struktura guza (lity, torbielowaty, torbielowato-lity) – echogeniczność

  • wymiary guza

  • zarysy (ściana zewnętrzna i wewnętrzna)

  • torbiele jedno/wielokomorowe

  • obecność przegród (grubość > 3 mm.)

  • wyrośli brodawkowatych (wymiar > 3 mm.)

  • obecność płynu w jamie otrzewnowej (badanie TV +TA).

W przypadkach podejrzenia zmian o charakterze czynnościowych zalecane jest ponowne badanie kontrolne po miesiączce (po 4 do 6 tygodniach).

Badanie dopplerowskie i/ lub w prezentacji 3 i 4D narządów płciowych należy wykonać z określonych wskazań w ośrodku referencyjnym.